Van productie- naar belevingslandschap

Het buitengebied kampt met een identiteitscrisis. De landbouwlobby vraagt meer vruchtbare landbouwgrond en mogelijkheden om de productiviteit te verhogen; natuurverenigingen eisen meer bos, natuurgebied en ecologische verbindingen; energiebedrijven zoeken assertief naar locaties om windturbineparken te plaatsen; woonuitbreiding infiltreert langzaam in de open ruimte en infrastructuurwerken versnipperen landschappen. Bovendien gaat ook de recreant vaker op zoek naar mooie plekjes om te ontspannen en te genieten. Het groene buitengebied is een ideaal decor hiervoor. Er is een toenemend aantal mountainbikers, fietsers, wandelaars, nordic walkers, ruiters, quadrijders en menners die gebruik maken van bos- en landbouwgebied, land- of verkavelingswegen. De agrarische sector heeft het niet makkelijk door de druk van natuurverenigingen en recreanten. Men kan zich echter afvragen of de landbouwsector überhaupt nog potentie heeft om te groeien in Vlaanderen. Akkers zijn versnipperd, de natuurwetgeving verbiedt het verwijderen van kleine landschapselementen waardoor het gebruik van geïndustrialiseerde machines bijna onmogelijk wordt en het toedienen van meststoffen en pesticiden wordt verhinderd. De enige uitweg is duurzame landbouw en plattelandsontwikkeling met meer ruimte voor verbreding van de landbouwactiviteiten via toerisme en landschapsonderhoud. Vooraleer deze zijwegen het hoofdinkomen van de landbouwer kunnen compenseren, zal er nog veel moeten veranderen. Men spreekt van een evolutie van een productie- naar een consumptielandschap met ontwikkelingsperspectief voor de leisuresector. Aanleg en onderhoud van nieuwe recreatieve routes, onthaalinfrastructuur, horeca, bezienswaardigheden, themaparken, leisuregebieden en bewegwijzering zijn noodzakelijk om van recreatie een winstgevende industrie te maken. En daar stokt mijn adem. Deze recreatie (r)evolutie is realistisch en biedt mooie economische groeikansen voor een plattelandsregio. Het is niet eens zo moeilijk om het recreatief consumptiegedrag aan te wakkeren. Maar wat met het duurzaamheidsaspect? Is het voldoende om zachte recreatie aan te moedigen of is er meer nodig? De inrichting van duurzame landschappen bijvoorbeeld met aandacht voor identiteit en belevingswaarde. De inrichting van een recreatief landschap moet meer inhouden dan kilometers geasfalteerde fietsroutes. Plattelandsgebieden kunnen evolueren naar belevingslandschappen waar mensen in contact komen met de natuur, met hun identiteit, met schoonheid, verdraagzaamheid en welke waarden ook. Buitengebieden hebben wel degelijk economisch perspectief naast de landbouw (niet ter vervanging van, maar wel complementair). Alleen mag men dezelfde fout niet maken als in de landbouwsector. Groei vertalen in verhoging van de productiviteit is nefast voor ons ecologisch systeem. Dat geldt ook voor recreatie.

De wandelfilosoof 3

De andere kant

Al meer dan tien jaar wandel ik regelmatig door het Duivenbos, een natuurreservaat in Sint-Antelinks dat beheerd wordt door Natuurpunt. Vorige zaterdag besloot ik om niet mijn vertrouwde pad te kiezen, maar de stippellijntjes aan de andere kant van de Huygeveldstraat uit te proberen. Ik stapte in het begin op bekend terrein, tussen de huizen in de Mulderstraat. Na een 100-tal passen koos ik echter resoluut voor ontdekking. Ik ben nieuwsgierig naar wat onzichtbaar is, naar de wereld achter de haag, om de hoek, voorbij het bos. De ervaring van een ontdekking, openbaring is overweldigend. Het gaat mij niet (altijd) om de stilte of het uitzicht want na een seconde is het nieuwe beeld al niet nieuw meer. Het is al déja vu. Ik liep alsmaar verder langs de onbekende weg en botste telkens weer op dingen die ik niet kende, zelf spotte en alleen beleefde. Als ik thuis kwam, zou ik mijn verwondering kunnen delen met mijn huisgenoten en ze prompt meenemen naar het onbekende land in Sint-Antelinks. Maar ik liet het onbekende onbekend. Ik vertelde alleen dat ik een mooie wandeling had gemaakt.

Achter de akkers van Sint-Antelinks, in de buurt van de Wijwater- en de Koffiestraat bewonderde ik een 360° panoramisch uitzicht, ik hoorde een koekoek, ik zag een koppel kievits en een oude boomgaard op de plek die aangegeven staat als de Oude Plaats. Ik nodig u uit om zelf te gaan kijken en overweldigd te worden.

Goed dat ik nieuwsgierig ben en geïntrigeerd door abstracte lijntjes op topokaarten.

Te volgen...

Een bericht dat, vrij laat gespot maar desalniettemin, mijn bijzondere aandacht trekt, opgepikt via de website van de Vlaamse Landmaatschappij: www.vlm.be


Startconferentie BALANCE

Eind 2010 werd het Europees project BALANCE goedgekeurd. Balance staat voor : ‘balancing nature and recreation in peri-urban and rural areas’. Op woensdag 30 maart 2011 ging het project officieel van start.

Het doel van het project is om in de rand van steden, in bestaande of nieuwe groene gebieden en hun omgeving een duurzame toegankelijkheid voor alle doelgroepen te bereiken. Recreatief gebruik moet tegemoet komen aan de noden en wensen, maar moet ook in evenwicht zijn met het natuurbeheer. BALANCE is een nieuw grensoverschrijdend project dat net hier een evenwicht probeert te vinden.

De Vlaamse Landmaatschappij (VLM) is hoofdpartner, de overige partners komen uit Nederland en het Verenigd Koninkrijk.


Het project is goedgekeurd onder het Interreg IVA “2 mers Seas Zeeën” grensoverschrijdend samenwerkingsprogramma 2007 – 2013, medegefinancierd door het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO).

Het project loopt tot en met 31 december 2013. Het projectbudget bedraagt 6.696.320 euro waarvan 50 % gecofinancierd wordt door Europa.


Om het projectdoel te halen, worden verschillende acties uitgewerkt :

- het ontwikkelen en onderhouden van natuurgebieden en hun omgeving in randstedelijke en meer landelijke gebieden;

- een verbetering van de toegankelijkheid van deze gebieden;

- uitvoeren van een socio-economisch onderzoek over het recreatief gebruik van deze gebieden;

Publieke participatie is de rode draad doorheen het project. In elke activiteit gaat ook aandacht naar de transnationale meerwaarde. Elke activiteit bestaat uit een aantal subactiviteiten, die kunnen verschillen per projectpartner, maar die samen een mooi geheel vormen.

De VLM heeft als projectregio het plattelandsproject Schelde-Leie aangeduid. Er zijn vooral linken m.b.t. de thema’s Trage Wegen en Lokale sport- en recreatie-infrastructuur.

De volgende activiteiten van het plattelandsproject zullen deel uitmaken van het BALANCE-project :

1. uitvoeren van een studie naar de mogelijkheid om ruiternetwerken aan te leggen (i.s.m. vzw Paardenloket);

2. uitvoeren van een studie landschaps- en natuurontwikkeling gekoppeld aan de Trage Wegen;

3. uitvoering van een deel van het Trage Wegennetwerk;

4. opmaken van een beheersplan Trage Wegen;

5. uitvoeren van een studie naar de potenties en effecten van het toenemend recreatief gebruik voor de lokale economie (i.s.m. UNIZO);

6. ontwikkeling en onderhoud van een website voor het plattelandsproject.


Auteur: VLM Oost-Vlaanderen