De 20ste eeuw heeft op relatief korte termijn onze manier van wonen, werken en ontspannen drastisch veranderd. Onze huizen, het landschap en de samenleving maakten vorige eeuw een evolutie door die misschien wel de ingrijpendste is geweest uit onze geschiedenis. De democratisering van auto- en luchtverkeer, moderne communicatie, nieuwe bouwmaterialen en –methoden hebben allemaal een grote invloed gehad op de constructie en inrichting van onze huizen, wegen en gebouwen.
Tijdens de 20ste editie van Open Monumentendag werd alle aandacht gevestigd op het erfgoed uit de 20ste eeuw. De art nouveau, art deco en het opkomend modernisme zijn kenmerkend voor deze periode. De architectuur uit het interbellum (periode tussen twee wereldoorlogen) is ruimschoots vertegenwoordigd in de stadsarchitectuur en de landhuizen in de Vlaamse Ardennen. Zottegem, Ronse, Geraardsbergen en Oudenaarde bezitten nog heel wat mooie art deco huizen en wijken.
Het thema van Open Monumentendag (20ste eeuw) was een gelegenheid om meer te weten te komen over zowel de maatschappelijke als de stedenbouwkundige evoluties van de laatste jaren. De wederopbouw van steden en gemeenten na de tweede wereldoorlog, de veranderingen in het landschap, de evolutie in de boerderijarchitectuur, de opkomst van snelbouw, het verdwijnen van wind- en watermolens, het zijn allemaal boeiende verhalen met wortels in de 20ste eeuw die u inzicht verschaffen in het leven en wonen zoals het is vandaag.
> Veranderingen in het Vlaamse Ardennen landschap
Ruilverkavelingen, nieuwbouw, verdwijnen van wind- en watermolens
Heel wat windmolens, bomenrijen, houtkanten, boomgaarden en meidoornhagen zijn in de loop van vorige eeuw verdwenen. Zowel de industriële expansie als de individuele welvaart zijn daar de oorzaak van. In het begin van de 20ste eeuw werd het landschap overal in Vlaanderen gekenmerkt door kleine landbouwactiviteiten. Het uitdeinen van de stedelijke kernen, het in onbruik geraken van molens, de schaalvergroting van de landbouwbedrijven en de monocultuur hebben het landschap drastisch veranderd. In de Vlaamse Ardennen kan men echter nog op verschillende plaatsen (heropgebouwde) windmolens, verwaarloosde hoogstamboomgaarden, meidoornhagen en houtkanten vinden. Het lijkt erop dat delen van de Vlaamse Ardennen gespaard zijn gebleven van de schaalvergroting.
Ook de nutsvoorzieningen en nieuwe wegen die tot in de kleinste uithoeken van het land doordringen, hebben het landschap getekend. Meer welvaart, dus meer huizen. In de gouden jaren 50, 60 en 70 werden massaal wegen, huizen en wijken gebouwd. Daar zijn de Vlaamse Ardennen niet aan ontsnapt. De wijk Bevegem in Zottegem werd gebouwd in de jaren vijftig en illustreert de grote naoorlogse urbanisatieprojecten.
De lintbebouwing en het inpalmen van open ruimte is kenmerkend voor de tweede helft van de 20ste eeuw. De aard van de landbouw heeft er ook voor gezorgd dat er nieuwe soorten boerderijen ontstonden die meer weg hebben van industriële gebouwen dan van traditionele hoeven.
In Zwalm werd naar aanleiding van OMD de aanleg van (spoor)wegen en hun sociaal-economische impact in de kijker gezet. De tentoonstelling ‘wegen in de kijker’ en het totaalproject ‘spoor, mens en landschap’ liep op drie verschillende locaties. Er worden oude wegenkaarten, een unieke film van de spoorlijn Zottegem-Oudenaarde uit de jaren 70, een verzameling van miniatuurtreinen, een oud seinbord en oude foto’s getoond. De drie locaties worden aan elkaar geregen door een wandelroute.
> De wederopbouw van de steden na de tweede wereldoorlog
Het is uiteraard niet alleen kommer en kwel wat de 20ste eeuw heeft voortgebracht. De grote welvaart van na de tweede wereldoorlog heeft de mensen veel comfort opgeleverd: een eigen huis, tv, een auto, sanitaire verwarming, cultuur, sport en veel meer vrije tijd. Dankzij het betaald verlof konden plots heel wat mensen op reis gaan. Het toerisme in Zwalm kwam goed op gang in de jaren 60 en 70. Vele watermolens verloren hun oorspronkelijke functie, maar kregen wel een nieuwe horeca invulling. Herbestemming van erfgoed is dus iets van alle tijden.
De verwoestende wereldoorlogen hebben een grote invloed uitgeoefend op mens en omgeving. Bij de wederopbouw van de dorpen en de steden hebben de overheden niet nagelaten om hun helden en slachtoffers te herdenken. In haast elk dorp herinneren oorlogsmonumenten aan de zwarte tijden van de 20ste eeuw. In Zottegem kon u op 14 september een oorlogsmonumentenroute volgen.
> Art deco rijkdom dankzij textielindustrie
De bourgeoisie pronkte eind 19de en begin 20ste eeuw met hun rijkdom door excentrieke art nouveau, art deco en modernistische heren- en landhuizen te bouwen. U vindt schitterende voorbeelden in Ronse en Zottegem, maar ook in de rest van de regio. Villa Carpentier van Victor Horta (Ronse) bijvoorbeeld, of het voormalig brouwhuis in Sint-Lievens-Esse (Herzele). Het is een unieke Jugendstil gebouw dat samen met het andere herenhuis aan de overkant van het plein, het uitzicht van het dorp domineert.
> Invloed van de kerkgemeenschap
De kerk blijft in de 20ste eeuw een belangrijke rol spelen in het dagelijks leven van de mensen. Dat werd afgelopen OMD geïllustreerd in Brakel, Kruishoutem, Maarkedal en Sint-Lievens-Houtem. Kende u de Kapellen Zeven Weeën al die in 1901 werden opgetrokken in Maarkedal? De Marollewijk in Kruishoutem ontstond met de bouw van een kerk en klooster door de Paters Passionisten in 1926. Rond het klooster groeide een vitaal centrum met een bloeiende gemeenschap.
> Een beter leven voor de gewone man
Na de tweede wereldoorlog steeg ook het comfort en de welvaart voor de gewone man. De alom bekende Bulex (boiler) bijvoorbeeld deed zijn intrede in die periode, waardoor de mensen zich comfortabel met warm water konden wassen. Horeca en winkels deden gouden zaken. In Ename werd op 14 september een café uit de jaren 50 heropgebouwd en winkels ingericht in de stijl van toen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten